W niniejszym artykule chciałbym przedstawić podstawowe założenia metodologii stosowanej w treningu bramkarzy w Hiszpanii. Przede wszystkim musimy zacząć od spojrzenia na 3 różne metody treningu bramkarzy: analityczną, mieszaną i całościową. W taki sposób są bowiem przeprowadzane treningi i ćwiczenia w Hiszpanii.

Zanim zagłębię się w niuanse hiszpańskiej metodologii szkolenia bramkarzy chciałbym podziękować redakcji „Asystenta Trenera” za możliwość współpracy z magazynem, który jest doskonałą skarbnicą wiedzy dla trenerów.

Przejdźmy teraz do historii gry bramkarza w ogóle. Jak można zauważyć, futbol składa się z pewnych cykli, w których różne kraje przejmują dominację na pewien czas. Brazylia była niepokonaną drużyną lat 70-tych, Argentyna była największym rywalem lat 80-tych, Niemcy lat 90-tych, Włosi na początku XXI wieku, a od 2008 r. nadszedł czas Hiszpanów.

Jeśli popatrzymy na bramkarzy, Hiszpanie zawsze mieli na tej pozycji zawodników klasy światowej: Zamora, Iribar, Arconada, Zubizarreta itd, ale od pewnego czasu dostarczają do futbolu coraz większą liczbę golkiperów dzięki obranemu systemowi szkolenia: Iker Casillas, Pepe Reina, Victor Valdes, Diego Lopez czy David de Gea, jak i indywidualnej pracy: Sergio Rico, Adrian, Joel, Pacheco, Roberto, itd.

Nie jest przypadkiem, że napływ tak dużej liczby bramkarzy miał miejsce w tym samym czasie, co rozwój metodologii szkolenia bramkarzy w Hiszpanii. Dzięki takim trenerom, jak Luis Llopis (Real Madrid), Jose Sambade (Fulham), Jose Manuel Ochotorena (Valencia CF), Javi Garcia (PSG), Emilio Alvarez (Manchester United) czy Xabier Mancisidor (Manchester City) taki rozwój stał się możliwy.

Wspomniani trenerzy potrafią rozłożyć grę bramkarza na czynniki pierwsze zarówno od strony technicznej, taktycznej, fizycznej jak i mentalnej. To oni starają się robić wszystko co w ich mocy, żeby żaden aspekt pracy bramkarza nie został pominięty lub zlekceważony w treningu.

Za każdym razem kiedy FIFA, UEFA lub krajowy związek piłki nożnej dokonuje zmian w zasadach gry, najczęściej ma to swoje odbicie w grze bramkarza. Wszystkie zmiany polegające na promowaniu ofensywnego stylu gry, koniec końców, powodują wzrost wymagań wobec bramkarzy.

Metoda analityczna

Ta metoda, jak sugeruje nazwa, jest używana do pracy nad technicznymi aspektami gry bramkarskiej, nad wyizolowanymi jej elementami, w celu sprecyzowania nad czym dokładnie bramkarz musi pracować.

Metoda analityczna jest bazą w treningu bramkarskim. Nie tylko jest używana w celu nauki, ale również w celu poprawy i optymalizowania nauczonych już elementów technicznych. 

Rzeczą charakterystyczną w analitycznym podejściu jest powtarzalność prostych czynności ruchowych, która pozwala bramkarzowi zautomatyzować działania w praktyce. Przykładowymi elementami techniki bramkarskiej, które można kształtować ten sposób, jest chwyt, wyrzut czy wykop piłki. Naukę tych elementów wykonuje się bez przeciwnika, gdzie głównym celem ćwiczenia jest praca nad zauważalnymi deficytami, które najczęściej ujawniają się podczas prostych gier lub podstawowych sytuacjach meczowych, w których nie ma już czasu i możliwości na poprawę tych elementów.

Ten typ ćwiczeń nie wymusza bardziej złożonych procesów myślowych, jak percepcja czy podejmowanie decyzji.

Cel: przejście od złapania piłki do rzutu, który rozpoczyna kontratak.

Ćwiczenie: trener uderza piłkę w kierunku bramkarza na dowolnej wysokości. Po złapaniu piłki bramkarz rzuca ją po koźle (2A) albo turla po ziemi (2B) w kierunku mini-bramki. Tyczki z taśmami mają wymusić na bramkarzu większą trudność.

Ćwiczenia analityczne są również używane w celu poprawy/utrzymania poziomu zdolności motorycznych. Ćwiczenia techniki bramkarskiej połączone z pracą nóg lub plajometrią mogą być tego dobrymi przykładami.

Metoda całościowa

Ta metoda jest zbliżona do rzeczywistej sytuacji meczowej. Jest ona nazywana całościową, ponieważ zawiera wszystkie aspekty występujące w grze.

Ćwiczenia w oparciu o tę metodę są połączone z prawdopodobnymi sytuacjami, które mogą wystąpić w meczu, zawsze angażujące dwa zespoły z co najmniej dwoma zawodnikami i z podstawowym celem, którym jest zdobycie więcej bramek niż przeciwnik.

Cel: rozpoczęcie ataku/kontrataku po wyrzucie piłki.

Ćwiczenie: mała gra 6 × 6 z bramkarzami. Bramkarz A otwiera grę krótkim podaniem w strefie wyznaczonej żółtymi stożkami (zwiększy to możliwość podania zwrotnego do bramkarza). Bramkarz B ma za zadanie wznowić akcję długim podaniem do strefy wyznaczonej niebieskimi stożkami.

Ćwiczenia te muszą być dostosowane do wieku i poziomu wyszkolenia zawodników, biorąc pod uwagę również cele, które drużyna ma do zrealizowania podczas sezonu. W tego typu ćwiczeniach istotne jest stopniowanie trudności, które determinuje liczba zawodników w przewadze lub bez niej.

Jeśli zmniejszymy pole i liczbę zawodników, wówczas zwiększy się liczba interwencji bramkarza. To poprawi koncentrację i zwiększy liczbę różnych sytuacji, z którymi bramkarz może się spotkać podczas meczu. Dzięki temu bramkarz może zastosować później w meczu te zachowania, które najlepiej się sprawdziły.

Przy standardowych wymiarach boiska i pełnym składzie zawodników pomożemy naszemu bramkarzowi w odczytywaniu sytuacji najbardziej zbliżonych do meczu, poprawiając interakcję z kolegami z zespołu.

Takie podejście stopniowo zwiększa percepcję i zdolność do podejmowania decyzji poprzez ograniczenie czasu bramkarza na wykonanie zadania.

Te sytuacje poddają bramkarza procesowi uczenia, który ma odbicie w zawodach. Dzięki temu bramkarz zwiększa wiedzę teoretyczną i praktyczną poprzez ocenę swoich zachowań oraz konsekwencji podjętych ze swoich decyzji podczas gry.

Metoda mieszana

Metoda mieszana, jak można się domyślać, jest metodą pośrednią pomiędzy metodą analityczną a metodą całościową. W tej metodzie pojawiają się elementy związane podejmowaniem decyzji, jak również sytuacje, które są nieco prostsze niż te pojawiające się zazwyczaj w meczu.

W tych prostych sytuacjach poprzez większą liczbę powtórzeń zwiększamy pracę bramkarza nad elementem, który chcemy poprawić. Im więcej takich sytuacji przećwiczy bramkarz, tym większy stopień powodzenia danego zachowania. Tym samym zwiększy się proporcjonalnie pewność bramkarza podczas meczu w danej sytuacji. 

Cel: przejście od złapania piłki do rzutu, inicjujące kontratak.

Ćwiczenie: bramkarz A zaczyna atak swojego zespołu od rzutu (1) do zawodnika w żółtej koszulce. Zawodnik w żółtej koszulce wymienia podanie z niebieskim i dośrodkowuje piłkę w kierunku bramkarza B, który łapie piłkę. Następnie bramkarz B jak najszybciej inicjuje kontratak podając do czerwonego zawodnika. Czerwony zawodnik podaje do swojego partnera, który kończy akcję grą 1×1 z niebieskim zawodnikiem.

Doświadczenie zdobyte przez bramkarza również w takich sytuacjach pozwoli mu szybciej zidentyfikować podobne sytuacje podczas meczu.

Po tym, jak prześledziliśmy wszystkie 3 metody stosowane w pracy z bramkarzami w Hiszpanii, czas popatrzeć na zastosowanie tych metod w poszczególnych etapach szkolenia.

W Hiszpanii dzielimy proces szkolenia bramkarza na 5 etapów:

1. Wprowadzenie.
2. Nauczanie.
3. Rozwój.
4. Doskonalenie.
5. Profesjonalizacja.

Wprowadzenie (6 i 7 lat)

W początkowych etapach ważne jest, aby dziecko uczyło się samego łapania piłki, jak również zaczęło poznawać podstawowe elementy techniki zgodnie ze swoją kategorią wiekową. 

Ten pierwszy poziom nauki charakteryzuje się dużą liczbą ćwiczeń ogólnych, gier i zabaw. Dlatego tak ważne jest, aby nie przywiązywać od razu dziecka do jednej pozycji, tylko pozwolić mu grać w różnych miejscach na boisku w celu lepszego zrozumienia gry. Poza tym we wszelkiego rodzaju grach dziecko jest poddane procesowi podejmowania decyzji. Gry uwypuklają też wszelkie mankamenty techniczne, nad którymi można pracować metodą analityczną lub mieszaną. Trzeba jednak pamiętać, że ćwiczeń z wykorzystaniem tych metod nie powinno być za dużo.

Nauczanie (8-11 lat)

Głównym celem w tej kategorii wiekowej jest osiągnięcie podstawowego stopnia znajomości działań, które występują podczas meczu. Bramkarze dodatkowo zaczynają już pracę nad pewnymi specyficznymi zachowaniami.

Na tym poziomie większość treningu przeprowadza się wciąż w oparciu o metodę całościową. Nauka poprzez gry to wciąż podstawowy scenariusz treningu, chociaż metoda analityczna zaczyna nabierać na znaczeniu, zwłaszcza jeśli chodzi o nauczanie elementów techniki gry bramkarza. 

Rozwój (12 i 13 lat)

Na tym poziome szukamy wyższego poziomu zachowań podczas zwykłych sytuacji meczowych, jak również świetnego wykonania podstawowych elementów techniki bramkarskiej. Na tym etapie podział między metodą całościową a metodą analityczną jest zauważalny. Zaczynamy więcej pracować w zamkniętych zadaniach, które później są połączone z sytuacjami meczowymi.  

Doskonalenie (14-16 lat)

Celem w tej kategorii wiekowej jest osiągnięcie wysokiego poziomu wykonania głównych aspektów techniki bramkarskiej, w tym doskonalenie elementów które rozwijaliśmy do tej pory.

Na tym etapie metoda analityczna ma duże znaczenie dla podniesienia innych aspektów gry poza elementami techniki bramkarskiej, tj. szybkości, mocy, czasu reakcji itd. Głównym celem jest koncentracja na specjalistycznych działaniach techniki bramkarskiej. Poza tym bramkarz bierze udział w wielu ćwiczeniach razem z drużyną.

Profesjonalizacja (od 17 lat)

Kiedy dotrzemy do tego etapu cel jest jasny. Bramkarz musi osiągnąć swój najwyższy poziom w każdym aspekcie techniki i czuć się pewnie w sytuacjach meczowych.

W głównej mierze wykorzystujemy na tym etapie metodę analityczną, choć bramkarz bierze udział w grach i innych zadaniach treningowych przeznaczonych dla całej drużyny.

Na tym etapie dużo czasu poświęcamy podtrzymywaniu i kształtowaniu zdolności motorycznych, tj. szybkości, siły i mocy. Do tego najlepiej nadaje się metoda analityczna. Ćwiczenia mają charakter zamknięty. 

Podsumowując, do 14.-15. roku życia struktura treningu powinna brać pod uwagę pracę nad budowaniem silnych podstaw techniki gry bramkarza, dobrego zrozumienia istoty gry, taktycznych zachowań i innych działań, które wiążą się z tą pozycją.

Mecze są ważne, ponieważ zawodnik musi czuć się pewnie w czasie gry, nauczyć się czytać sytuacje meczowe i odpowiednio komunikować się z partnerami z pola. Nigdy nie powinniśmy jednak poświęcać rozwoju indywidualnego zawodnika na rzecz osiągania wyniku w początkowych etapach szkolenia.

O autorze:

Iñaki Samaniego

Jest jednym z czołowych trenerów i skautów bramkarzy w Europie. Urodzony w Sewilli, mieszkał i pracował przez kilka lat w Anglii i Holandii, następnie wrócił do Hiszpanii, gdzie uczestniczy w kilku projektach bramkarskich. Iñaki był trenerem w znanych klubach, takich jak RCD Espanyol w Barcelonie i ADO Den Haag w Hadze. Poza pracą szkoleniową Iñaki przeprowadza również prezentacje i praktyki dotyczące gry bramkarza, dzieląc się swoją wiedzą na temat tej pozycji boiskowej w takich krajach, jak Szwecja, Szkocja, Holandia, Anglia, Polska i oczywiście Hiszpania. Iñaki jest także zapalonym tłumaczem, przetłumaczył kilka książek związanych z piłką nożną, takich jak „Soccer Tough” czy „What is Tactical Periodization”. Jeśli chcesz dowiedzieć się o nim więcej, możesz śledzić go na Twitterze: @InakiSamaniego